U srijedu, 04. aprila 2018. godine, u Narodnoj biblioteci Budve promovisana je knjiga razgovora sa Milošem Crnjanskim pod naslovom “Ispunio sam svoju sudbinu” koju je priredio Zoran Avramović, a objavilе izdavačkе kućе Obodsko slovo iz Podgorice i Štamar Makarije iz Beograda. O knjizi su govorili priređivač Zoran Avramović, a u ime izdavača, književnik Radomir Uljarević.
O knjizi “Ispunio sam svoju sudbinu”, govorio je profesor Zoran Avramović. Njegovo izlaganje se odnosilo na vrijednosti razgovornog teksta, o političkoj sudbini Crnjanskog, o književnoj sudbini, kao i o samom životu Crnjanskog, jer svaki stvaralac može biti zanimljiv i po svome životu. Između dva rata Crnjanski je imao ulogu u spoljnopolitičkom aparatu Kraljevine Jugoslavije, i već je tada bio afirmisan pisac. “Međutim, posle Drugog svetskog rata, on je 25 godina živeo kao emigrant u Londonu i to je nešto što obeležava život i stvaralaštvo u tuđem jeziku, a s druge strane težak materijalni život kada je bio na granici egzistencije… Njegov život mogao bi da bude i građa za roman” – naglasio je Avramović. Crnjanski je između dva rata vrlo jasno zastupao antikomunistička gledišta.” Crnjanski je smatrao – objašnjava profesor Avramović – da je komunizam, marksizam, jedna ideologija koja je po svojoj sadržini utopijska a sa druge strane ideologija koja poništava ono što je suština svake nacije i svakog naroda a to je tradicija, to je njegova kultura koja se stvara decenijama, vjekovima. Dakle, to su bili njegovi razlozi protiv komunizma i marksizma pri čemu treba imati u vidu da on nikakav interes nije imao. Svoje uvjerenje Crnjanski je dijelio i u listu “Ideje”. 1934/35. godine i on je zbog takvih svojih stavova bio optužen i od političara komunista za reakcionarnu politiku, čak su lansirali i tu etiketu fašizma. Dakle, Crnjanski je tad bio etiketiran kao reakcionarni pisac. Interesovanje priređivača razgovora sa Crnjanskim za ovu temu počelo je uoči ratova na prostorima Jugoslavije kada je pošao u Narodnu biblioteku, uzeo “Ideje” i prostudirao ih; bilo mu je lakše da čita Crnjanskog tim prije što je po osnovnom obrazovanju sociolog i napisao je i knjigu “Politički spisi Crnjanskog” …
“Najveći broj razgovora sa Crnjanskim je obavljen posle njegovog povratka od 1965. godine kada se vratio i tu naravno nema puno politike a između dva rata on je objavio veliki broj političkih tekstova i on je u tom pogledu jedan od najplodnijih pisaca neknjiževnih, političkih tekstova” – ocjenjuje priređivač: “U ovim književnim razgovorima nema politike, ali ima dosta tema o kojima Crnjanski govori. Kada pogledate stvaralaštvo, ima puno iskaza o načinu stvaranja, o vrednovanju svoga dela, o odnosu života i umetničkog dela, autobiografije i fikcije, dakle puno ima tih iskaza. Vrednost razgovora je u tome što je ne možete dobiti u drugim tekstovima. U razgovoru morate da budete jezgroviti, bez širokih fraza… Vrednost tih razgovora je upravo u tome što vi dobijate vrlo jasnu ideju u nekoliko rečenica”…
Kada je riječ o stvaralaštvu – Crnjaski je živio u vrlo teškim uslovima u kojima je pisao sve svoje romane jer je posjedovao stvaralački dar- zaključio je profesor Zoran Avramović.
U ime izdavača, Obodskog slova i izdavačke kuće Štampar Makarije, o knjizi razgovora sa Crnjanskim “Ispunio sam svoju sudbinu” govorio je i književnik Radomir Uljarević. On je u obraćanju naglasio da aktuelnost razgovora sa Crnjanskim ne jenjava kao ni aktuelnost njegovog djela koje izaziva sve više interesovanja. “Budući da je naslov razgovora “Ispunio sam svoju sudbinu”, još je Nikola Milošević ukazao na to da su Pitegorejci poznavali dvije vrste sudbina: onu unutrašnju i onu spoljašnju, onda nam ova knjiga razgovora pomaže da vrlo jasno uočimo takve dvije suprotne sudbine u liku i životu Miloša Crnjanskog”- istakao je Uljarević nastavljajući: “Nesumnjivo je bio miljenik bogova kada je u pitanju unutrašnja sudbina koju je on ispunio uzimajući u obzir njegovo veliko dovršeno djelo. Crnjanski je bio najveći u svim žanrovima: prozi, poeziji, putopisima, drami, publicistici… u svima osim u pripovjeci za koju Milo Lompar kaže da je Andrić tu neprikosnoven. Spoljašnja sudbina Crnjanskog je, gotovo suprotno unutrašnjoj, tragična uprkos činjenici da je doživio starost”.
Ovaj izbor je koristan, kako je zapisao Nikola Milošević, “pre svega zato što nam omogućava uvid u onu tamnu, skrivenu stranu pregalaštva Miloša Crnjanskog koja počinje na onoj po pravilu slabo vidljivoj i ponekad nesigurnoj granici što umetnost deli od stvarnosti”.
Be the first to comment