Objavljen treći broj časopisa „Konteksti kulture: studije iz humanistike i umjetnosti“

Jun 2025.

U izdanju Društva za kulturni razvoj „Bauo“ iz Petrovca na Moru, nedavno je objavljen treći broj naučnog časopisa „Konteksti kulture: studije iz humanistike i umjetnosti“ za 2025. godinu.

Glavna i odgovorna urednica ovog broja časopisa, Stanka Janković Pivljanin, u predgovoru je zapisala sljedeće: 

„U fokusu trećeg broja našeg časopisa jeste – hrana, koju ćemo posmatrati kao signifikatora kompleksnih semantičkih slojeva u književnosti i filmskoj umjetnosti, ali i kao dio nematerijalnog kulturnog nasljeđa. Odnos prema hrani – biljnoj i životinjskoj – u jednom društvu višestruko je simbolički kodiran. Još od kraja XIX vijeka do danas sociološka misao prepoznavala je u hrani oznaku za klasu i privilegiju (Torsten Veblen, kasnije Norbert Elijas, Pjer Burdije…), dok je Levi-Stros pokušavao da pronađe univerzalna značenja hrane, zajednička cijelom čovječanstvu, i posmatrao ju je kao jezik koji izražava društvene strukture i kulturne sisteme. Autori trećeg broja ‘Konteksta kulture’ dotaći će se i ovih tema i otkrivati na koji način hrana, kao živo nasljeđe, učestvuje u formiranju mnogobrojnih identiteta, u kulturi pamćenja, ali i u razvoju lokalne zajednice kroz muzeološku praksu i gastroturizam. 

Ukusi se pamte – kao dio sjećanja pojedinca, kao izraz individualnog i kolektivnog, kao odraz širih društvenih i ideoloških promjena koje utiču na sve aspekte života, pa i na privredu i kulturu ishrane. Iskustvo specifičnog ukusa ima moć da nas odvede na emocionalno (i svako drugo) putovanje u prošlost, poput Prustovih madlena, koje su postale globalno poznat fenomen za sinestezijske doživljaje koje podstiče posebna veza hrane i ljudskog senzibiliteta. Stoga ono otvara niz tema u kojima se hrana vezuje za različite načine pamćenja prošlosti, ali i kulturološka prožimanja. 

Hrana u književnim i filmskim ostvarenjima uvijek ima značajnu simboličku funkciju, ukazujući na širu intenciju umjetničkih djela i dublje slojeve značenja. Kao ključni izvor života i vitalnosti, ona je u umjetnosti često u vezi s graničnim čovjekovim iskustvima – smrću i seksualnošću, gladi i prejedanjem, odnosima moći i potčinjenosti. 

Institucionalni i ekonomski okviri bavljenja hranom podrazumijevaju nužno tretiranje hrane kao živog nasljeđa, koje s jedne strane predstavlja dio tradicije i kulturnog identiteta lokalne zajednice, a s druge, kako bi bilo odista vitalno i aktuelno, zahtijeva stalno prilagođavanje potrebama savremenog doba i današnjih konzumenata, praćenje trendova, ali i neophodnost kontinuiranog obrazovanja onih koji se njime bave.“

Autorke i autori čiji su radovi zastupljeni u ovom broju (arheolozi, antropolozi, istoričari umjetnosti, istoričari književnosti, lingvisti, teatrolozi, muzeolozi…) dolaze iz Crne Gore, Srbije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Sadržaj je koncipiran u okviru tri poglavlja sa po tri originalna naučna i pregledna rada:

1. Pamćenje ukusa – prof. dr Amra Šačić Beća (Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Bosna i Hercegovina) – „Poljoprivreda i proizvodnja hrane u unutrašnjosti rimske Dalmacije“, dr Milena Jokanović (Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Srbija) „Reforma sećanja“ i dr Vesna Delić (Društvo za kulturni razvoj  „Bauo“, Crna Gora) – „Varenika: kuvana rakija ili „kuvano mlijeko“? Nekoliko skica o identitetima i kulturnom nasleđu“; 

2. Gozbene slike – prof. mr Janko Ljumović (Fakultet dramskih umjetnosti Univerziteta Crne Gore, Crna Gora) – „Hrana u krupnom planu: od rekvizite do glavnog junaka“, dr Pavle Pavlović (Matematički fakultet Univerziteta u Beogradu, Srbija) – „Gozbene slike kao obeležje društvenog statusa u evropskom romanu XIX veka“ i doc. dr Olga Vojičić Komatina (Filološki fakultet Univerziteta Crne Gore, Crna Gora) – „Fenomen hrane i gladi kao aspekt individualnog i kolektivnog identiteta u crnogorskoj književnosti“; 

3. Živa trpeza – mr Tamara Ognjević (Artis centar, Srbija) – „Gastronomsko nasleđe i UNESCO: u potrazi za definicijom“, doc. dr Ilija Moric (Fakultet za turizam i hotelijerstvo Univerziteta Crne Gore, Crna Gora) – „New Trends, Skill Needs and Developing Experiences in Contemporary Food Tourism: An Educational Perspective“ i dr Hristina Mikić (Fakultet za menadžment Univerziteta Metropolitan, Srbija) – „Kreativna ekonomija i muzeji stakla: primeri prakse iz Sjedinjenih Američkih Država i sa Balkana“. 

Na kraju su dati „Prilozi“ sa dva kraća teksta – prof. dr Edin Jašarović (Fakultet dramskih umjetnosti Univerziteta Crne Gore, Crna Gora) – „Zbornik radova Staklo: nasleđe, umetnost, kreativna ekonomija, tehnologija (ur. Hristina Mikić)“ i mr Zvonimir Drvar (Tehnički muzej „Nikola Tesla“, Hrvatska) – „Svila, zmajevi i papir Zvonimira Stopića i Gorana Đurđevića“.

Objavu trećeg broja časopisa pomoglo je Ministarstvo prosvjete, nauke i inovacija Crne Gore putem ovogodišnjeg Konkursa za sufinansiranje naučnoistraživačke djelatnosti. 

Podsjećamo, u pitanju nije komercijalno izdanje, već se ono poklanja zainteresovanima putem promocija i direktnim kontaktiranjem izdavača.

Link za pristup elektronskom izdanju časoposa je ovdje, a može se preuzeti i s vebsajta www.kontekstikulture.me.