Na ovogodišnjem Festivalu FesKK „Pazi što čitaš!“, održanom od 24. do 26. septembra, u Staklenoj galeriji u Starom gradu Kotoru, stručni žiri u sastavu Gordana Vranicki Kralj, Ivanka Milićević Capek, Milena Dževerdanović Pejović i Vesna Barbić, kojim je predsjedavao Aleksandar Jerkov, proglasio najbolje knjige u četiri kategorije. Među laureatima se našlo i izdanje našeg Društva za kulturni razvoj „Bauo“ iz Petrovca na Moru – monografska studija „Paštrovići: baština i scena“, koja je osvojila nagradu u kategoriji knjiga od trajne vrijednosti i značajnog naučnog doprinosa. U ime izdavača, nagradu je preuzela dr Mirjana Blagojević, koja je prethodno na festivalu i predstavila knjigu publici.
Ova reprezentativna publikacija, koju je uredio mr Dušan Medin (u ulozi urednika i likovnog urednika), objavljena je krajem 2024. godine i sabira radove osmoro autora različitih struka, pristupa i senzibiliteta. Na preko 300 strana, knjiga sagledava tri ključna „lica“ paštrovskog nasljeđa – muziku, ples/igru i nošnju – kroz sintezu analitičkih, deskriptivnih i kritičkih studija, nudeći čitaocima višeslojni uvid u kulturnu baštinu Paštrovića.
Posebnu cjelinu čine radovi posvećeni nošnji i njenim interpretacijama. U radu „Paštrovska nošnja u novom ruhu: odjevno nasljeđe u savremenom kontekstu“ mr Dušana Medina dat je osvrt na dosadašnje primjere rekonstrukcije i revitalizacije u prilikama znatno drugačijim od onih u kojima se originalno nosila, čime su predmeti dobijali kako novu formu i izgled, tako i značenja. Za mr Jelenu Đukanović istorijska odjeća je nadahnuće i stvaralačka okupacija duža od dvije decenije, a svoj autorefleksivni dizajnerski postupak pretočila je u tekst „Paštrovska nošnja kao stvaralačka inspiracija“, obogaćen umjetničkim fotografijama kostima koje je izradila za muzeje, modne performanse, ansamble, đake i ugostitelje.
O paštrovskoj nematerijalnoj baštini, naročito igračkoj i muzičkoj tradiciji, ali i seriji njihovih ranijih i potonjih izvedbi na sceni, piše Davor Sedlarević u članku „Paštrovići na plesnoj mapi Crne Gore: scenski iskorak“, kritički analizirajući dominantne crnogorske „folkloraške“ prakse, uz sopstveni pristup paštrovskom plesnom nasljeđu – od baštine do scene. Poseban prilog u knjizi je rad lani preminule doc. dr Zlate Marjanović „Zvučne slike Paštrovića“, u kojem se daje koncizan i jasan pregled osnovnih stilova pjevanja u Paštrovićima, do kojih je autorka došla tokom dvadesetak godina naučnog i umjetničkog bavljenja paštrovskom muzičkom kulturom.
Rad Tatjane Rajković i Dušana Medina „Nošnja u Paštrovićima: osvrt na djelo Jovana Vukmanovića“ predstavlja omaž ovom važnom etnološkom i muzejskom pregaocu, kojem su decembra 2024. godine, upravo u vrijeme izlaska knjige iz štampe, obilježene tri decenije od smrti. Njegova monografija “Paštrovići” iz 1960. i dalje je nezaobilazna literatura o istoriji, kulturi i nasljeđu Paštrovića, a naročito o nekadašnjem odijevanju. Ovaj rad s osvrtom na Vukmanovićeva zapažanja pruža uvodnik u naredna četiri priloga s bogatim kataloškim pregledom odjevnog nasljeđa Paštrovića koje se čuva u crnogorskim muzejima. Tatjana Rajković u tekstu „Odjevni elementi iz Paštrovića – muzejski predmeti u Etnografskom muzeju na Cetinju“ predstavlja građu pohranjenu u ovoj jedinici Narodnog muzeja tokom pedesetih i šezdesetih godina, zahvaljujući upravo Vukmanoviću. Ljubica Radović Miličić i Milica Radović sprovele su sličnu katalošku obradu u tekstovima „Paštrovska nošnja u Muzeju grada Budve“ i „Odjevno nasljeđe Paštrovića u Spomen-domu ‘Reževići’“ – za muzealije (originale), te u tekstu „Muzejske kopije paštrovske nošnje u Spomen-domu ‘Reževići’“ – za replike koje je početkom dvijehiljaditih izradila Jelena Đukanović.
Na kraju knjige donose se obimna bibliografija svih radova, izvodi iz recenzija i kratke biografije autora. Djelo broji ukupno 336 strana, štampano je na skraćenom A4 formatu i u tvrdom povezu. Prelom je uradio vizuelni umjetnik Srđa Dragović, a dizajn korica kreativna agencija MM Digital d.o.o. Budva. Lekturu i korekturu obavile su Stanka Janković Pivljanin i Milena Davidović. Tiraž iznosi 500 primjeraka (štamparija Pro File, Podgorica). Kao recenzenti tekstova knjige potpisuju se sedmoro istaknutih naučnika iz različitih humanističkih disciplina sa prostora bivše Jugoslavije: prof. dr Dragica Panić Kašanski (Banjaluka), prof. dr Slobodan Jerkov (Podgorica), dr Mila Medigović Stefanović (Petrovac – Beograd), dr Koraljka Kuzman Šlogar (Zagreb), dr Ana M. Zečević (Beograd), dr Branko Banović (Beograd) i dr Srđan Radović (Beograd).
Poseban doprinos izdanja jeste prvi sveobuhvatni katalog sačuvane istorijske odjeće Paštrovića i njenih muzejskih kopija u Crnoj Gori, koji na jednom mjestu donosi informacije o više od 100 muzejskih predmeta. Riječ je o dragocjenom istraživačkom alatu, ali i resursu za lokalnu zajednicu, jer ukazuje na stanje predmeta, nudi smjernice za njihovu adekvatnu zaštitu i otvara prostor za nova istraživanja i kreativne interpretacije.
Knjiga je bogato ilustrovana – sadrži brojne dokumentarne i umjetničke fotografije, od kojih je značajan dio objavljen prvi put. Time ona ne samo da dopunjuje već postojeću bibliografiju o Paštrovićima, već i donosi nova čitanja i reinterpretacije nasljeđa u skladu sa savremenim teorijsko-metodološkim okvirom. Posebna pažnja posvećena je etičkim izazovima transponovanja elemenata tradicije u umjetnički i scenski kontekst, pri čemu se jasno razgraničava što je autentično nasljeđe, a što umjetnički dodatak.
Izdanje je realizovano u okviru projekta „Rekonstrukcija i revitalizacija tradicionalnih igara/plesova, muzike i nošnji Paštrovića“, koje je Društvo „Bauo“ tokom 2024. sprovelo u partnerstvu sa Centrom za izučavanje i revitalizaciju tradicionalnih igara i pjesama CIRTIP iz Kolašina i Ženskom vokalnom grupom „Harmonija“ iz Budve, a uz finansijsku podršku Ministarstva kulture i medija Crne Gore.
Dobijeno priznanje još jednom potvrđuje kontinuitet misije Društva „Bauo“ od njegovog osnivanja 2016. godine – da istražuje, valorizuje i popularizuje lokalnu kulturu i nasljeđe, ali i da ih predstavi u savremenom kontekstu, otvarajući ih novim generacijama i širem međunarodnom dijalogu.
Podsjećamo, festival organizuju JU Centar za kulturu „Nikola Đurković“ iz Kotora i izdavačka kuća Hera Edu iz Beograda, uz pokroviteljstvo Opštine Kotor.
Be the first to comment