Obilje kulturnih poveznica Paštrovića i Sente

20.02.2025.

Nedavno su uspješno realizovane aktivnosti u okviru projekta „Cultural Connect: Preserving Cultural Heritage in the Western Balkans“, koji podržava UNESCO kroz program „Kultura i kreativnost za Zapadni Balkan“ (CC4WBs), a finansira Evropska unija. Nosilac projekta je Turistička organizacija Opštine Senta (Srbija), a partneri Društvo za kulturni razvoj „Bauo“ iz Petrovca na Moru (Crna Gora), Gradski muzej Bečej (Srbija) i Kulturno-obrazovni centar „Lajoš Turzo“ iz Sente (Srbija), a koji se tiče istraživanja, očuvanja, prezentacije i turističke valorizacije kulturno-istorijskog i sakralnog nasljeđa u Srbiji i Crnoj Gori, dosad realizovano više projektnih aktivnosti u obije države.

1. Studijska posjeta Petrovcu na Moru i Crnoj Gori

Ova aktivnost započela je 4. i trajala do 13. februara, prilikom čega je arheolog Raško Ramadanski, kustos Gradskog muzeja u Bečeju, boravio u Crnoj Gori, radi studijske posjete u Petrovcu na Moru i Paštrovićima. Ramadanski je bio gost petrovačkog Društva „Bauo“, sa čijim članovima je pristupio istraživanju manjeg obima lokalnog kulturnog i prirodnog nasljeđa, ali i studijskim obilascima Budve, Kotora i Boke, kao i drugih crnogorskih gradova i prostora. Tako se bliže upoznao sa modelima očuvanja, zaštite, prezentacije i promocije kulturne baštine, posebno tvrđava, arheoloških lokaliteta i sakralnih objekata, zatim s radom institucija kulture i njihovim djelatnostima, principima turističke i komercijalne valorizacije itd.

2. Radionica u Petrovcu na Moru

Istraživanje Raška Ramadanskog se odvijalo, kako je već spomenuto, do 13. februara, a istog dana u Petrovcu na Moru započela je nova projekta aktivnost – radionica osnaživanja ljudskih resursa u kulturi i kulturnom turizmu o uključenosti lokalne zajednice u očuvanje baštine sa partnerima iz Srbije.

Tokom četiri dana radionice, članovi projektnog tima i njihove kolege iz Crne Gore i Srbije imali su priliku da se bliže upoznaju sa primjerima pozitivne prakse očuvanja nasljeđa u crnogorskom civilnom, javnom i privatnom sektoru. Na radionicama su učestvovali, u svojstvu predavača, Dušan Medin, arheolog i izvršni direktor Društva „Bauo“, Ivana Kurtović, direktorica JU Osnovna škola „Mirko Srzentić“, Milica Stanić Radonjić, poslovna sekretarka JU Muzeji i galerije Budve i turistička vodičkinja, kao i Raško Ramadanski.

Ramadanski je u subotu, 15. februara, u Spomen-domu „Crvena komuna“, s početkom u 17.00 časova, održao veoma posjećeno stručno predavanje „Od Sente do ʼZenteʼ – i natrag“, predstavljajući ključne poveznice paštrovskog i bačkog podneblja, široj javnosti uglavnom nepoznatog. Tom prilikom on je istakao: „Tokom boravka u Petrovcu na Moru, uverio sam se u bogatstvo i slojevitost kulturnog nasleđa ovog istorijskog mesta i neposredne okoline. Sakralno nasleđe ovgo gradića najbolje nam pripovedaja o prošlosti i životu kako pravoslavne tako i katoličke zajednice, koje su se do danas održale i u Petrovcu i Senti. Utvrđenje Kastio (Kastelo), čiji nastanak seže još u pozni srednji vek, svedoče nam o nepokolebljivosti nekadašnje Kastel Lastve, uprkos čestim promenama vlasti u prošlosti. Iako nevelika u odnosu na Stari Bar, Budvu ili Kotor, tvrđava u Petrovcu i stari deo naselja sa Lazaretom i celom Donjom ulicom zavređuju posebnu pažnju jer obiluju izvornim znamenjima različitih epoha, od mletačke uprave, zatim kratkotrajne francuske i ruske administracije, austrijske i docnije austro-ugarske vlasti, i konačno jugoslovenske i crnogorske države. U tom kontekstu, nije zgoreg pomenuti da je Petrovac svojevremeno bio prva komunistička opština na Jadranu i da uspomenu na ovo vreme i njene posebnosti čuva zdanje ʼCrvene komuneʼ – danas višenamensko kulturno-administrativno čvorište u Petrovcu. Na kraju, pronašao sam i razradio mnogo važnih pa i neočekivanih kako faktičkih tako i simboličkih kulturno-istorijskih poveznica Petrovca i Sente te i Bečeja – počevši od austrougarskog ratnog broda ʼZentaʼ koji je 1914. potopljen nedaleko odavde, preko posljednjeg paštrovskog kneza Stefana Štiljanovića koji je docnije upravljao i prostorom Sente i tako dalje. Putem ovih poveznica u mogućnosti smo istinski da sagledamo interkulturalnost naših sredina, sa višestrukim odrazima na tekući projekat. Konačno, pomenute poveznice mogu predstavljati vrednu platformu za nastavak i produbljivanje saradnje u budućnosti.“

Ova četvorodnevna radionica bila je u cjelosti interaktivnog i otvorenog tipa za sve zainteresovane, uključujući i medije. Tokom borakva bio je upriličen specijalizovani turistički obilazak Petrovca na Moru i okoline, kako bi se gosti što bolje upoznali s prirodnim, geografskim, kulturnim i socijalnim aspektima ovog prostora, te na licu mjesta sagledali dosadašnje prakse koje su ovdje sprovođene u cilju očuvanja nasljeđa.

Poseban dio radionice odvijao se u petrovačkoj osnovnoj školi „Mirko Srzentić“, u kojoj su članovi projektnog tima proveli nekoliko sati družeći se i igrajući kreativno-edukativne igre s osnovcima.

Ostali članovi delegacije iz Srbije bili su: Kornel Lašković (direktor Turističke organizacije Senta, koja je ujedno i nosilac projekta), Ištvan Mikušak (koordinator projekta), Silvia Kečenović (v. d. direktorice Kulturno-obrazovnog centra „Turzo Lajoš“ iz Sente, partner na projektu), Akoš Tojzan (direktor Gradskog muzeja Bečej, partner na projektu) i Sebastian Stantić (Opština Senta).